143. Fr Clobbers

Venlo 1935, Fr Clobbers MA06.08 015

collectie: Museum Anonymus.

Nergens kunnen vinden, deze naam...

142. Faunus von Harenberg

Vandaag werd mij deze foto van Faun gestuurd door een googlelaarster uit Oostenrijk. Zij las in blog 70 voor het eerst over het overlijden van onze (en haar) goede vriend Faun. Na een briefwisseling bleek ik haar toch te kennen.

Het is een mooie foto gestuurd door een fotografe die de popscene en de bijbehorende sterren in Amerika en elders fotografeerde. Faun hield niet van pop/rockmuziek, zo ken ik hem niet, maar hij was altijd op party's te vinden. Toch meen ik dat ik deze foto eerder heb gezien. Misschien had hij er een stapeltje van laten afdrukken voor zijn fans. De foto zal ergens eind jaren vijftig, begin jaren zestig gemaakt zijn. Misschien woonde hij nog net in Den Haag, voor hij vertrok naar New York. Hij noemde zich toen al Faun (of Faunus). Hij ontwierp aanvankelijk hoeden voor vrouwen en gaf ze de merknaam 'Faunus'. Later werkte hij bij een antiquariaat en veilinghuis Sotheby's als manierismekenner. Hij verhuisde met zijn wergever mee naar San Fransisco maar kwam alleen terug en vond werk als reisleider (zie blog 70). Faun's zuster was een bekend model en droeg zijn hoeden natuurlijk. In Haagse kringen hadden ze veel succes. Zijn jong overleden eerste vrouw zette ze in elkaar. Faun kwam met zus en ouders na de oorlog terug uit Indie; tijdens de bezetting was Faun te oud om bij zijn moeder te mogen blijven en werd hij door de Japanners samen met zijn vader in een kamp gevangen gehouden. Zijn vader werd ondanks dat hij een Duits diplomaat was gevangen gezet omdat hij voor Nederlandse kant had gekozen en een Nederandse vrouw had getrouwd.

Faun bewaarde een foto waarop je hem, als je goede ogen hebt, als kind kon zien in een Lederhose tussen misschien wel duizend andere kinderen (allen in Duitse klederdracht) die uitgenodigd waren voor een Duitse dag in Batavia. Aan het eind van zijn leven sprak Faun graag over de tempo doeloe (en ach, wat jammer) dat die tijd met baboe en al voorbij was. Nauwelijks iets aardigs over de sixties and seventies in New York; behalve over zijn vriend Charles.

141. Pastrami

Bij een Pastrami sandwich horen een paar stevige augurken; typisch Joods oorspronkelijk uit Roemenie vandaar die Italiaans klinkende naam al schijnt het woord uit het Jiddisch te komen. Origineel van schapenvlees maar dat krijg je nergens; ook bij Katzs niet (hier geserveerd 'on rye' op foto met soda blikjes maar op een Kaiser roll (zie ronde foto) of een bacquette komt ook voor. Coleslaw erbij en soms met 'sauerkraut'). Zo is het met die originele recepten: eigenlijk bestaan die niet en evolueren ze met de mensheid mee. Als je helemaal teruggaat naar de oorsprong moet het mammoetvlees of mensenvlees zijn; terug is niet moeilijk maar we moeten verder.

In mijn tijd nam ik vaak een broodje warm vlees (niet zoals Silvia Witteman vandaag beschrijft in de Volkskrant met champions en ui) in de Hunkerbunker in Arnhem; het was zo geregeld dat snackbars na sluitingstijd van de cafe's nog een uur open (Arnhems: 'los') waren. Ik weet niet of die tent echt zo heette en natuurlijk gaat het om iets totaal anders dan Pastrami. Warm vlees was daar van zelfgebraden rollade en het werd geserveerd met hete pindasaus over een opengesneden vloerkadet. Er werkten -voor die tijd- twee zwaargewichten en die deden on-Hollands royaal. Als je er geen pindasaus over wilde kreeg je mosterd (zo aten ze het zelf) en die kwam niet in zo'n dom papieren verpakking maar je kreeg een echte mosterdpot voor je neus; zo'n Keuls potje met een dekseltje met uitsparing voor een lepeltje. Of die broodjes warm vlees zijn niet meer dezelfde als toen of ik hou er niet meer van. Nu ben ik dol op Pastrami al zijn er weinig adressen waar je het krijgen kan. Op het Amsterdamse Weesperplein (waar de Wibautstraat geen Wibautstraat meer heet) zit een gewone zaak waar ze het goed doen maar de hippe malle tenten kunnen het niet nalaten om raar te doen met rucola, tomaat, olijfolie etc etc (in plaats van een fijne grote augurk) en dat gaat echt ten koste van de pastrami; geen vooruitgang dus. Ze denken misschien dat Pastrami Italiaans is... of ze denken helemaal niet en doen maar wat.

Waar kijken we trouwens liever naar: deze broodjes of die waterportretfoto's van blog nummer 140?

140. Alex ten Napel

De Duitse fotograaf Thomas Ruff (leerling Dusseldorf akademie van fotografenpaar Bernd en Hilla Becher) is de grote grondlegger van de frontale portretfotografie afgedrukt op reuzenformaat; dat was in het begin nieuw en indrukwekkend: elk puberpuistje en facialhaartje scherp. Hij zou op het idee zijn gekomen door 'emotieloze' politiefoto's uit de jaren zeventig (RAF). Het aantal navolgers is niet te tellen. In Nederland is Rineke Dijkstra er beroemd mee geworden.

De Duitser Roland Fischer kwam begin jaren negentig met een serie modellen die hij liet poseren in rimpelloos water (Californische zwembaden). Er is nog een fotograaf die furore maakt met modellen in het water. Hij heet Alex ten Napel. Zou Ten Napel het werk van Fischer kennen? Fischer en Ten Napel zijn toevallig allebei geboren in 1958 -Rineke Dijkstra is van 1959- (De vrouw is van Roland Fischer; het kind van Alex ten Napel).

Plagiaat en naaperij zijn natuurlijk van alle tijden -maar meestal 'hangt iets gewoon in de lucht'- en is ook nuttig etc etc maar los daarvan signaleren we duidelijk een nieuwe tendens: vroeger maakten de reclameboys (de 'ten Napels' zeg maar) er iets beters van dan kunstenaars (de 'Ruffs' en de 'Fischers'. Technisch knapper, verleidelijker en slimmer. Dat is nu niet meer zo. Kunstenaars zijn nu in de uitvoering van hun ideeen veel sterker geworden. U zou de foto's van Roland Fischer (vooral zijn monniken zijn indrukwekkend) in werkelijkheid en niet op internet moeten zien; 'Penthouseperfection'.

139. Villagrande

Wie zin heeft in een lekker potje damestafelvoetbal zal naar Frankrijk moeten. Deze foto werd onlangs genomen door een medewerkster van Villagrande -vakantiehuizen in Frankrijk, Italie en Spanje- die niet alleen oog heeft voor comfortabele badkamers en fraai gelegen optrekjes maar ook voor opvallende culturele details. Kijk, daar ga je nou voor op reis: om iets te zien wat je nog nooit gezien hebt.

Zoiets blijft hangen. Dat er geen warm water was in het bidet; soit...

www.villagrande.nl

138. Tom Byron

Wie het bedacht had weet ik niet meer maar ik zag enkele jaren geleden in een galerie een Franse homo-erotische zwart-wit film uit de jaren zestig die onder handen was genomen door een hedendaags kunstenaar. Deze film was bewerkt tot iets buitengewoon grappigs. Het idee was eenvoudig. Alle sexscene's had hij eruit geknipt. De film speelde zich af in het Louvre op de afdeling Klassieke Oudheid. Uiteraard stonden de Griekse Adonissen centraal en was het een komen en gaan van knappe jonge kunstminnaars die met de suppoost zijkamers inslopen.

Onlangs zag ik een zeer aardige en spannende film met de veelzeggende titel 'Private Teacher 1983' (zie foto). Het gaat over een jongen die meer geinteresseerd is in twee buurvouwen (stewardessen) dan in zijn huiswerk. De film is opgenomen in Los Angeles en heeft natuurlijk door zijn lage budget en hoog pornografisch karakter een cult-film gehalte. Wat maakt deze film zo aardig? Misschien is het zuiver nostalgie... maar het is vooral de tijdgeest die we herkennen van TV-series (Charley Angels, Starsky and Hutch) in combinatie met porno. Het weglaten van de sexscenes uit deze film zou jammer zijn. Ik zou zeggen: geen geknip of geplak, niets meer aan doen.

Foto: Kay Parker en Tom Byron (Private Teacher is, in nogal schokkerige beelden, te zien op internet). Byron was in deze film 22 jaar oud maar had het uiterlijk van een puber. Byron -ware naam: Thomas Taliaferro (1961, Houston Texas) heeft als regisseur meer dan 70 films op zijn naam staan.

137. Jan Worst 2

136. Jan Worst

Een paar dagen nadat mijn vorige blog was geschreven, haalde staatsbank ABN het Scheringa museum leeg. Het lijkt me de omgekeerde wereld: normaal gesproken onteigent de overheid (belastingdienst bijvoorbeeld) kunstschatten van particulieren en maakt die vervolgens voor het publiek toegangelijk. De afgelopen dagen stond de kunstwereld in de rij om de collectie belachelijk te maken: hooguit een stuk of 20 werken zouden van enig niveau zijn... Het onvermijdelijke van de collectie Nederland (museumbezit in zijn totaliteit) is dat we in musea slechts een topje van de ijsberg te zien krijgen. Ik durf te beweren dat zelfs als het waar zou zijn dat schets 20 werken te moeite van het aanzien waard zijn dat die score van Scheringa niet slechter is dan van een willekeurig ander Nederlandlands museum voor hedendaagse kunst. Op dit moment loopt de hippe museumwereld achter een paar figuratieve (realistische) schilders aan; ik zal binnenkort een lijst maken waarop Lucien Freud, Eric Fischl en Alex Katz voorkomen.

In het prille begin van zijn oeuvre zag ik de wonderlijke schilderijen van Jan Worst. Natuurlijk is het leuk voor mij om te zien dat hij het, internationaal gezien, goed doet. Geen idee of hij bij die 20 hoort.... Worst is trouwens een schilder met een opmerkelijke, onverwachte carriere die eind jaren tachtig werd opgepikt in het hippe hoofdstedelijke circuit.

Smaak is de grootste vijand van de kunst zei Duchamp al. Raar dat velen, die beter moeten weten, toch weer in die val trappen.

De -te kleine- afbeeldingen hier gebruikt zijn afkomstig van de collectie Scheringa.

135. Man op een bank

Op de TEFAF Maastricht 2009 onlangs aangekocht door het Scheringa museum voor Realisme waar de kunstcollectie van het echtpaar Dirk en Baukje Scheringa-De Vries is ondergebracht: 'Man on a Bench' uit 1977 van de Amerikaan Duane Hanson (1925-1996) -vraagprijs 550.000 euro.
We zien hier een uiterst realistisch ruimtelijk beeld; geen fotowerk dus. Anders dan de beelden bij Madame Tussaud gebruikte Hanson altijd anonieme modellen; meestal doorsnee Amerikanen die geen speciale pose aannemen maar die met iets of niets bezig zijn zoals ze doorgaans gewend zijn te doen. Voor dit beeld heeft de kunstenaar zijn vader gevraagd om te poseren; of deze informatie het beeld versterkt of ontkracht weet ik (nog) niet.
http://www.museumanonymus.nl/ kocht onlangs 'De Duivin' (zie blog 131) aan voor 25 euro. Dat lijkt een schijntje in vergelijking met deze Duane Hanson maar het had weinig gescheeld of de koop was toch op de hoogte van de prijs afgeketst. 'De Duivin' (met onleesbare signatuur) was toch te mooi om te laten schieten.

Scheringa Museum voor Realisme
Spanbroekerweg 162
1715 GV Spanbroek
Tel.: 0226-351111
Openingstijden:
Maandag t/m zondag
10:00 - 17:00 uur
Alle feestdagen
geopend
met uitzondering van
eerste kerstdag
en nieuwjaarsdag.

134. Snelweg langs Glod?

'Carmen meets Borat' is een Nederlandse documentaire met een vreemd en ongeloofwaardig verhaal... Nederlandse documentairemaakster Mercedes Stalenhoef zou toevallig voor haar onderwerp hetzelfde Roemeense dorp hebben uitgekozen waar ook een speelfilm 'Borat: Cultural Learnings of America for Benefit Glorius Nation of Kazakhstan' werd opgenomen. Geen van beide films heb ik gezien... en dus ben ik objectief en geloof ik niets van die toevalligheid. Ik denk dat de documentairemaakster pas haar plan had opgevat om een film over Carmen (zigeunermeisje dat beroemd wilde worden maar door al het gedoe rond Borat koos voor een toekomst in haar dorp...) te maken nadat Borat zijn opnamen al lang en breed had gemaakt of op zijn minst van plan was Glod als decor te gebruiken. Aan de andere kant: de kans dat er een documentaire gemaakt wordt in een treurig oosteuropees oord is tamelijk groot -dat pleit tegen mijn bewering-. Wie ooit een docu-festival heeft bezocht weet wat ik bedoel. Overigens: de moraal van haar docu deugt van geen kanten maar dat is weer een ander verhaal. Tot slot: ‘Glod, de plaats waar Carmen woont, ligt aan een snelweg. Ik was met wat vrienden op vakantie in Roemenië en kwam daar toevallig langs.' zegt de maakster Mercedes Stalenhoef in een interview ter gelegenheid van de IDFA 2008, te lezen op Cinema.nl. Ik hoorde haar op TV ook iets zeggen over de bereikbaarheid van Glod die zo makkelijk en voor de hand liggend was dat het niet vreemd is dat zowel zijzelf als Borat in hetzelfde dorp terecht waren gekomen; alsof het om de eerste en niet te missen afslag in Roemenie naar parkeerplaats gaat. Toch zie ik op geen enkele kaart waar Glod op te vinden is ook maar iets dat op een snelweg lijkt... Wel een dikke lijn op de kaart noordeijk van Glod maar dat is de grens met Oekraine en geen snelweg. Snelwegen in Roemenie? Mmmm, men is heel wat van plan maar er ligt alleen een stuk van Pitesti naar Boekarest en een onaf stuk van Boekarest naar Constanta en dan houdt het op. Misschien zijn er twee of meer Glods in Roemenie zoals Laren in Gelderland en Laren in Noord-Holland.

Aanvulling: er blijkt inderdaad nog een Glod (Roemeens voor 'modder') te bestaan als onderdeel van Moroeni dat verder nog bestaat uit Dobreşti, Lunca, Muşcel and Pucheni. Toch ook helaas hier geen snelweg in de buurt, zowel de E60 als de E574 (ook niet vlakbij) zijn smalle wegen die dwars door de dorpen slingeren met veel ganzen en boerenkarren. Deze Glod moet het zijn.

De snelweg situatie in Roemenie even haarfijn op een rij:

A1

Nădlac - Arad - Timişoara - Deva - Sibiu - Piteşti - Boekarest
620 / 127
in aanleg; verwachting van gereed zijn in 2014. Gedeelte Pitesti - Boekarest is al in gebruik. De ringen voor de steden Sibiu en Piteşti in aanleg. Constructie voor ring Arad, Timişoara en Deva - Oraştie zijn nog niet gefinancierd.
A2
Boekarest - Constanţa
225 / 152
(in aanleg, 70% is gereed; gedeeltes waar aan gewerkt wordt: Drajna - Feteşti en Feteşti - Cernavoda zullen gereed zijn in de tweede helft van 2006; Cernavodă - Constanţa en Constanţa centrum zullen gereed zijn in 2010
A3
Borş - Oradea - Zalău - Cluj-Napoca - Târgu Mureş - Sighişoara - Braşov - Ploieşti - Boekarest
545 / ong. 10 Km
(in aanleg; werkzaamheden begonnen in juli 2004; zal gereed zijn in 2012). Zie http://www.autostradatransilvania.ro/
A4
Moldavië > Iaşi - Roman - Piatra Neamţ - Bicaz - Gheorgheni - Reghin - Târgu Mureş > kruising met A3
? / 0
gepland
A5
Albiţa - Focşani - Ploieşti
314 / 0
gepland; zal klaar zijn in 2016.

TOT ZOVER DE WEGENINFORMATIE

Noot: Overigens is er vrij snel na het uitbrengen van de film een gerechtelijke uitspraak geweest die er voor Borat gunstig uitzag en: er zou wel degelijk betaald zijn aan Glod: 'Fox claims that the production team and star Sacha Baron Cohen each donated $5,000 to the town, as well as paid a location fee, and bought computers, school and office supplies for the residents. In the film, some of the villagers are depicted as rapist, abortionists, and prostitutes for Baron's comedy movie. Two residents of Glod, Nicolae Todorache and Spiridon Ciorbea, hired the services of Ed Fagan to sue the producers of the film. The lawsuit was thrown out by U.S. District Judge Loretta Preska in a hearing in early December 2006 on the ground that the charges were too vague to stand up in court.

133. Realisme

Hoe vaak zijn de Hollandse meesterwerken der 17e eeuw niet op en neer geweest naar Amerika? Waarom krijgen we nooit iets moois in ruil terug? Of musea kunnen niet onderhandelen of we krijgen er iets geheel anders voor terug waar niemand weet van heeft. Geen idee. Moet toch eenvoudig te regelen zijn met uitwisselingen... Is hier in Nederland geen publiek dat reikhalzend uitkijkt naar Amerikaanse meesters? Er is een opvallende overeenkomt in de aard van het realisme. (op zich al een onderwerp voor een tentoonstelling) Misschien zijn de kunstenaars slechts de boodschappers geweest en gaat het om de werkelijkheid zelf; die moet in Holland bijzonder geweest zijn en is nu bijzonder in Amerika; dat ziet iedereen. Hier twee voorbeelden van onbekende werken -van dezelfde Grant Wood van onderstaand blog-die hier dan te zien zouden zijn. Die zou ik weleens in het echt willen zien. Maar er is zoveel meer... Natuurlijk is er ooit Edward Hopper tentoonstelling geweest en Stuart Davis. Ik zou graag eens een overzicht willen zien -en dan mag het varkentje van Jeff Koons er best tussen staan.

131. Dubbele nostalgie; 'De Duif'

'Je wordt er bijna nostalgisch van...' schreef de vorige eigenaar in zijn advertentie op Marktplaats. Eigenlijk verkoopt hij geen schilderijtjes maar bierglazen. Laatst verkocht hij nog op internet een Amstelglas van een bepaald jaar voor 500 euro maar dat is bij hoge uitzondering. Zijn vrouw verzamelt hangklokken. Ze wonen in een Haagse nieuwbouwbuurt. Nee, hij heeft nooit duiven gehouden maar kent wel Haagse duiventaal. 'Op een bonenpot afstand' betekent 'steenworp' afstand. 'Duivenhouders (melkers) gooiden weleens een bonenpot (een aardewerk bakje voor duivenvoer) naar het dak van van een andere duivenhouder uit woede en frustratie want het was vaak oorlog op de Haagse daken. Andermans duiven... tjsa, het was de sport om die te lokken. Hier zien we een duif of beter 'doffer'. Veel hobbies zijn verleden tijd. Amateurschilders zoals je vroeger had zijn er nauwelijks meer; nu maakt men Kunst en drukt gevoelens uit. We zien hier dubbele nostalgie.

130. Jean

Wie Art Brut zegt, zegt Jean Dubuffet en wie Art Brut zegt, zegt Outsider Art.

Zijn eigen kunst zegt me weinig; het klinkt een beetje gek onnozel maar over het algemeen hou ik niet van kunstenaars die bewust onder hun niveau werken, al kan je nooit weten hoe hoog of laag dat zou horen te zijn. Maar Jean brak wel een lans voor outsiders; hij was natuurlijk niet de eerste (wie wel?) maar wel een zeer fanatieke. In zekere zin zorgde hij voor 'professionalisering' en indirect en onbewust maakte hij van vele outsiders gewilde kunstnaars met naam en faam.

WORDT VERVOLGD

129. Creme de Marrons

Vroeger kon je in de herfst in Parijs op straat over elke crepe -een dunne pannekoek gebakken op een hete ronde plaat- creme de marrons gesmeerd krijgen. Vooral het behendig opvouwen met een plat mes tot in een driehoekig puntzakje was een lust voor het oog. Die tijd lijkt definitief voorbij, tenminste de crepe is niet uit het straatbeeld verdwenen maar wel dat heerlijke kastanje smeerseltje; nu vraagt vrijwel iedereen om Nutella. Dat is ook erg lekker maar toch minder typisch en herfstig als de pasta van tamme kastanjes; ook bekend als tamme tukkels.

Ik herinner me het zogenaamde knuppelen van tamme tukkels maar al te goed -een dikke tak de boom in gooien want je kon niet wachten tot ze vanzelf vielen-. Ze werden steeds zoeter naarmate je er langer op kauwde maar het verwijderen van het vliesdunne bittere schilletje wat een rotklus. Wij deden het spel 'Heb je weleens een gespikkelde beer gezien?' Dat was natuurlijk een gemeen geintje want als iemand 'nee' zei dan spuugde je de hele troep over hem of haar heen. Dat doen we niet meer. Nu maken we creme de marrons en kijken de kunst af van de charmante Letse kokkin Mary:

http://www.youtube.com/watch?v=ENMNM2JRqBo

127. Lijn en draad

Een direkt verband tussen een spinnenweb en een tekening of relief van Jan Schoonhoven is er misschien niet maar wel tussen een spin en de kunstenaar zelf; althans die heeft hijzelf ooit gelegd. Hij vertelde dat hij eigenhandig een draad uit een spin wist te trekken. Nee, zielig was het niet voor het beestje dat er volgens de kunstenaar bijstond 'als een vooroorlogse werkloze'. Schoonhoven kon zich in het lot van deze spin wel verplaatsen. Hij voelde zich 'net zo leeggetrokken als die spin'. Zijn galeriehouder kwam namelijk wekelijks langs om een stapeltje tekeningen op te halen. Er was veel vraag naar.

126. Herfst

Herfst uit de collectie van www.museumanonymus.nl

125. Roy Wenzel

Een van de beste Nederlandse kunstenaars van dit moment is Roy Wenzel (1959). Dat kan je gerust beweren ook al heeft vrijwel niemand van hem gehoord. Over een x-aantal jaren komen velen daar wel achter.

Een Wenzel zul je niet in Nederlandse musea of hippe galerie zien hangen. Zo gaat dat. Hij past niet in de kaders; hij is verstandelijk beperkt. Gelukkig kun je vandaag de dag nog steeds tot een kleine elite rekenen en je onderscheiden van de rest door Wenzel wel te kennen en te volgen. Met enig geluk kan je soms een echte Wenzel zien hangen. Let maar op als er ergens iets over outsiderkunst aan de hand is. Je zult geheid zien dat als Wenzel beroemd is dat niemand nog het woord 'outsiderkunst' in de mond zal nemen; dan is zijn naam het kader ontstegen.

124. Foeilelijk

'In een hoekje van mijn tuin heb ik deze vloekende kleurencombinatie staan. Ik vind het foeilelijk.'

Gevonden: ergens op het net.

123. Ontregelen

Tot ver in de jaren zeventig van de vorige eeuw werden schilderijen als deze in de kunstwereld afgedaan als wanstaltige en burgelijke kitsch. Een van de eersten der herwaarders, ere wie ere toekomt, was Armando. Hij koos in 1973 voor de omslag van zijn proza 'Dagboek van een dader' een Casper David Friedrich, een nogal ongebruikelijke keuze.

In de jaren tachtig kwam er een opleving onder hippe jonge academische kunstenaars die weer romantisch gingen schilderen; atijd met de onlosmakelijke knipoog of kwinkslag want uitdrukking geven aan een 100% oprechte natuurbeleving kon geen sprake meer zijn... Hier zien we een anoniem schilderij (50 x 70cm.) dat gemaakt moet zijn in de jaren vijftig of zestig dus nog ver voor de herwaardering met een knipoog. Onbevangen kitsch, zou je kunnen beweren maar er is meer met dit doek aan de hand om het te declasseren. Het realistische gehalte van de voorstelling voert de boventoon; het ontbreekt aan een idealiserend maniertje. Alsof de schilder wilde uitdrukken: ik kan er niets aan doen maar zo lag dit beekje er werkelijk bij in de sneeuw en ik kan het ook niet helpen dat de laaghangende zon aan alle naaldstammetje een gouden gloed gaf; ik heb me nog ingehouden want het was in werkelijkheid nog veel erger.

Een hippe jonge schilder zou misschien een drijvend colablikje hebben toegevoegd of iets anders om de kijker te 'verwarren' te 'verontrusten', te 'ontregelen' of 'op het verkeerde been te zetten' (uit de top tien van meest voorkomende woorden in kunstbeschouwingen). Vanwaar toch die hardnekkige drang om te ondermijnen?

Een ander woord dat je weleens hoort als het over kunst gaat is 'ijzingwekkend'; daar geloof ik niet in; dat is ook helemaal nergens voor nodig.

121. Een Volten en geen 'Moeder met Kind'

Bij de ingang van de kunstacademie in Arnhem (ontwerp Gerrit Rietveld) staat (of stond; daar wil ik vanaf wezen) een minstens vier meter hoog beeld van staal; werkelijk geen lullig dingetje. Voor een correcte illustratie zal ik daar toch eens een foto van moeten maken -nergens kunnen vinden-. Tot die tijd hiernaast een foto van een sculptuur van dezelfde kunstenaar dat dezelfde geest ademt, al is die aan een muur bevestigd en staat het niet pontificaal op eigen benen buiten in het gazon bij de hoofdingang zoals het bewuste beeld.
Halverwege de jaren zeventig schreef ik stukjes voor de schoolkrant van die academie. Het leek me een aardig idee iets te schrijven over dat beeld. Uit een kleine rondvraag bleek dat geen van mijn mede-leerlingen wist wie dit beeld bedacht had. Van een docent begreep ik dat het beeld een abstractie was van een 'moeder met kind' voorstelling -zou kunnen-. Hij nam me echter in de maling; een sneer naar jaren vijfig/zestig opdracht-beeldhouders die Nederland volplempten met dergelijke realistische voorstellingen. Mijn idee voor een stukje bestond er uit om de maker telefonisch te confronteren met de uitkomst van de rondvraag en of het daadwerkelijk om een abstractie ging en zo niet wat dan wel... De beeldhouder, Andre Volten (Andijk 1925-2002), reageerde furieus; het zou toch algemeen bekend moeten zijn dat hij geen abstracties maakt van voorstellingen; zijn beelden zijn altijd titelloos en geometrisch... en hij kon er immers natuurlijk niets aan doen dat geen academieleerling weet wie de maker is van het beeld waar zij dagelijks minstens twee keer langslopen.
Andre Volten heeft, in de na-oorlogse periode tot de jaren negentig, waarschijnlijk de meeste opdrachten uitgevoerd van alle beeldhouwers en die ook nog eens op representatieve plekken in Nederland. De kans is groot dat het publiek zijn beelden in de openbare ruimte ergens bovenaan de lijst van de meest afschuwlijk lelijke beelden zal plaatsen. Ik denk dat als zijn beelden wat minder degelijke, duur, dominant en monumentaal zouden zijn uitgevoerd, dat je ze dan, ondanks de botte lelijkheid, er toch een zwak voor kunt ontwikkelen. Je zou mogen vaststellen dat beelden als van Volten, het gezicht van de openbare ruimte Nederland veel te lang (zo'n 20 jaar en ze werden steeds groter en duurder) hebbben gedomineerd; de tijdgeest was halverwege de jaren zeventig al veranderd maar beeldhouwers als Volten kregen tot ver in de jaren negentig talloze opdrachten waarbij ik vaak denk aan TV-beelden die steevast getoond worden om het eind van een dictatuur kracht bij te zetten; een Amerikaanse tank die met enige moeite een standbeeld van Saddam Hoessein omvertrok. Van alle mogelijke locaties voor beeldende kunst -al dan niet anoniem- is de openbare ruimte misschien wel het minst geschikt. Of in woorden van nu: buitenkunst is niet zo mijn ding.

119. L. Hummel

Voorlopig weten we niet veel meer dan dat de schilder L. Hummel heet, ongeveer 15 jaar geleden is overleden, een jaar of 80 oud is geworden en uit Heerlen kwam. Hij zou in de jaren zestig/zeventig een bekend 'naief'' zijn geweest.

De vorige eigenaresse van dit schilderij (zie afbeelding links) is een ver familielid van hem die op het punt staat te emigreren naar India. Gisteren hebben we haar bezocht. In haar woonkamer hing een foto (rechts) van Sai Baba -'Wonderen zijn mijn visitekaartje'-; reden van haar vertrek. Er stonden slechts enkele tuinstoelen in haar vrijwel lege gezinswoning met een geheel bestrate voortuin zonder planten; dat alles in de Noordoostpolder. Haar kinderen zijn uitgevlogen. Nu gaat zij zelf. Ze had ook nog een paar dakdragers voor een Nissan Sunny te koop aangeboden op Marktplaats.

http://www.museumanonymus.nl/ is trots op deze nieuwe aanwinst.

118. die neue linie

In zijn bespreking van het boek ’The Bauhaus At The Newsstand/Das Bauhaus am Kiosk’ (VK, 28 augustus 2009 ‘Boeken’) over het blad ‘die neue linie’ vat Bert Vuijsje de mening van auteur Patrick Rossler samen over de vraag hoe het toch mogelijk is dat de Nazi’s dit moderne blad niets in de weg hebben gelegd. Het blad zou ‘als vijgenblad, een liberaal hangbord zijn ten bewijze van de ‘veelvoudigheid in de gelijkschakeling’ die Goebbels nastreefde.
Ik denk niet dat de Nazi's behoefte hadden aan ‘een vijgenblad’. Wat hier aan de hand is –en Vuijstje spreekt de auteur niet tegen- is niet dat het blad af en toe ‘concessies deed’ om het de machthebbers naar de zin te maken om te kunnen blijven bestaan, maar, wat volgens mij het geval is en waar veel aanhangers van het modenisme nog steeds niet aan willen, dat de kwestie veel gecompliceerder en gevoeliger ligt ten nadele van het ‘modernisme’.
Men wil graag het beeld in stand houden: Hitler en de Nazi’s hielden van neo-classisme (Speer) en we gniffelen om Hitlers eigen niet al te vakkundige aquarelletjes van burgelijke smaak. Daar tegenover staat moderne kunst gesymboliseerd in het heilige Bauhaus.
Toch hoeft men maar enkele feiten in ogenschouw te nemen om dit beeld te laten wankelen: een Bauhausarchitect als Fritz Ertl ontwierp concentratiekamp Auschwitz.
Natuurlijk, kopstukken als Mies van der Rohe (ontwierp ooit een monunument ter nagedachtenis van door Nazi’s-voorlopers vermoorde communisten Rosa Luxemburg en Karl Liebknecht) en Gropius vertrokken naar Amerika maar dat wil niet zeggen dat de twee een ‘goede’ stijl vertegenwoordigen. Ze boden hun diensten eerder aan Hitler aan…
Het is een historisch toeval geweest dat er een scheiding is ontstaan in stijlstromingen en opvattingen over modernisme in relatie tot politieke stroming (nationaal socialisme, communisme, liberalisme); wie zich verdiept, zeker in de toegepaste kunsten, dat ‘modernisme’ in werkelijkheid niet werd verbannen of zelfs omarmd. Het besproken blad is daar een voorbeeld van maar er zijn talloze andere voorbeelden.
Interessanter is dat het inzetten van modernisme en abstraheringen als mogelijkheid werd gezien om ‘te ontmenselijken’; om de Holocaust mogelijk te maken maar OOK om een heilstaat op te bouwen.
Ik zou Bert Vuijsje willen aanraden om Nikos A. Salingaros boek ‘A Theory of Archtecture’ te lezen (Umbau Verlag, ISBN 3-937954-07-4). Deze kwestie komt uitgebreid aan bod, het is ook bron voor dit commentaar zie ook Winfried Nerdinger: Bauhaus-Moderne im Nationalsozialismus. Uitgeverij Prestel,

(een geredigeerde versie van deze blog is als ingezonden brief gepubliceerd in 'de Volkskrant' van zaterdag 5 september 2009)

117. Modern

Als er 1 kunstenaar is geweest wiens naam verbonden was met het woord 'modern', dan is het wel Pablo Picasso; de kunstenaar van de Twintigste Eeuw. Wie echter zijn oeuvre op onderwerp bekijkt moet welhaast vaststellen dat hij helemaal niet met beide benen in zijn tijd stond. In tegendeel, zou ik willen zeggen. Zelfs op de Guernica -overigens in opdracht gemaakt- komt geen vliegtuig of exploderende bom voor. Zo zit het schilderij WEL in mijn geheugen; vrouwen en kinderen vol doodsangst in een decor van brandende, instortende gebouwen en overscherende bommenwerpers, zoeklichten en afweergeschut. Maar behalve die vliegtuigen komen ook die gebouwen niet op het doek voor. Misschien zie je al die dingen die er niet zijn door wat je weet over het schilderij -ik vermoed dat ik niet de enige ben-. Wel zien we een electrische lamp; het enige dat naar deze tijd verwijst.

http://www.museumanonymus.nl/ bezit een Piacosso geschilderd door ene v. C. (zeg maar anoniem) dit schilderij in geborduurde versie (zie illustratie) was te koop op marktplaats. Een nageschilderd bekend schilderij verlegt de aandacht naar het onderwerp; even geen Picasso. De makers lijken zich er totaal niet van bewust te zijn dat het de kunstenaar niet zozeer om het onderwerp zelf maar om de uitvoering gaat. Daar stapt de naschilder of borduurder overheen. Voor de kunstminnaar die hier niets van moet hebben, die valt voor Picasso's talent, kan het bevrijdend werken om toch even stil te staan bij de achtergronden van het onderwerp.
In beide verbeeldingen kijken we naar een triest en vermoeid stel. Artiesten die nog even een glas na een voorstelling geven? Van Picasso is bekend dat hij zichzelf als harlekijn afbeelde. De harlekijn was het symbool voor 19e eeuwse artisticiteit. Het stel aan het tafeltje maakt ook een ietwat bange, geisoleerde indruk; we begeven ons op glad ijs maar dat is lijkt me toch wel de bedoeling van Picasso geweest; als een bezetene met ongelooflijke haast de beschaving vanaf de Grieken nog even dunnetjes over te willen doen en te vervolmaken en eigen te maken. Met de beurscrisis van 1929 was het feest in Parijs voorbij en de harde realiteit was dan men genoeg had van het bohemiene artiestenvolkje; de beschermers, de macenassen, waren blut. Nu zitten daar die twee types in een vijandige, vreemde omgeving; het glas smaakt niet en elke hoop dat er nog iets gaat gebeuren is er uitgezogen; ze hebben alleen elkaar nog maar daar doen ze het niet voor.
Deze Cafe-zitters zeggen voor mij iets anders over Picasso dan Picasso zelf, al gaat het om geduldige borduursteekjes en likjes verf van een niet al te handig gehanteerde kwast.

116. Tovenarij

Al zou het Joodse Bruidje zonder handtastelijke man als enige echte overblijven, Rembrandt was groots. Nu is het natuurlijk niet zo dat er alleen schilderijen bij bosjes afvallen van de lijst 'echte Rembrandts'; er komt soms ook eentje bij of er komt er een terug van afgeschreven.

Ooit stond ik oog in oog met 'de Poolse Ruiter' en samen met mijn gezelschap maakte we de grap dat ie niet echt was. 'Kom op! Rembrandt schilderde toch geen paarden?' erg flauw van ons maar een paar jaar later werd die ruiter ineens afgevoerd van de lijst; dan schrik je wel van je eigen inzicht. Gelukkig kwam het werk weer terug op de lijst maar wel werd na rontgenonderzoek ontdekt dat anderen het doek hadden bewerkt om het 'beter verkoopbaar te maken', het paard is volgens paardenkenners eerder 'een knol dat een Amsterdamse brug moeizaam bestijgt' dan een rashengst van een officier. Dat er zoveel meesterwerken worden afgevoerd bewijst ook dat half Amsterdam kon schilderen als Rembrandt. Ik heb het nooit geprobeerd en waarschijnlijk kan ik het niet maar iemand met enig talent en zeer veel ijver zal toch ver komen. Blijft staan dat hij de grondlegger is van een eigen typische stijl.

Een zeer discutabele beweringen is dat een Rembrandt echt minder van kwaliteit wordt als blijkt dat het geen Rembrandt is. Er is zowel veel voor als tegen te zeggen (Ernst van de Wetering is een voorstander die er diep over heeft nagedacht maar, eerlijk is eerlijk, hij verdient er ook zijn brood mee dus objectief is ie niet -en dat mag-.

Het komt erop neer dat we niet mogen uitvlakken dat we ook met onze hersens kijken; dat telt volgens hem ook mee in die optiek. Zo zou het kunnen, om een vreemde vergelijking te maken, dat je onbewust in een verkeerd bed bent beland en toch denkt dat je thuis naast je eigen partner ligt; dan ben je dus niet vreemd gegaan. Ik denk dat dit standpunt niet iedereen zal overtuigen. Omgekeerd: dus als je DENKT dat het een om een echte Rembrandt gaat IS het een echte.

De redenatie doet me denken aan Don Quichot: die priester die de ridder aan zijn verstand wilde brengen dat hij lijdt aan waandenkbeelden en gelooft in tovenarij. 'Die scheerkom op uw hoofd, waarvan U zegt dat het een gouden helm is.... etc etc' Quichot: ' Zie je nu wel dat het een gouden helm is! Want als u net als ik een gouden helm zou zien, dan steelt U hem, daarom is er hier sprake van tovenarij. Dat U er een scheerkom in ziet bewijst het; tovenarij bestaat wel degelijk en beschermt mij.'

Naar mijn idee zou de priester Don Quichot ook niet hebben kunnen ovetuigen met: 'Probeer die helm dan eens te verkopen voor de prijs van een gouden helm...' Quichot zou de helm voor geen goud hebben willen verkopen; dat is niet des ridders.

Overigens is het denkbaar dat er echte Rembrandts zijn die Rembrandt signeerde met 'Ferdinand Bol.' Zo vreemd gedacht is dat niet want Rembrandt verkocht ook schilderjen van Bol. Kwam een klant de zaak van Van Reijn binnen: 'Zeg Rembrandt, doe mij toch maar liever een Bol.'

Het ene 'Joodse Bruidje' komt uit de collectie van http://www.museumanonymus.nl/ de ander: uit de collectie van Het Rijksmuseum, Amsterdam.

Tovenarij in het spel of niet: de afgebeelde 'Man met de Gouden Helm' goldt lange tijd als een echte Rembrandt. De kleine Poolse garde officier komt uit de Frick collectie was 'adieu' maar is nu door Van de Wetering binnengehaald als verloren zoon.

115. Ondankbaar

Dorus Rijkers (1847-1928), zeeman en mensenredder, werd in de jaren twintig gekozen tot populairste Nederlander.
De fotorealistische prent met de bebaarde man met pijp en zuidwester heeft jarenlang in vele huiskamers gehangen; buiten Den Helder weten weinigen dat het om een persoon met geschiedenis gaat.

Haringvisser Dorus Rijkers heeft op de roeiboten van het NZHRM-reddingstation Nieuwediep vele mensenlevens gered. Het verhaal, zo lezen we op de website vernoemd naar Dorus, gaat dat hij van geen van de drenkelingen ooit iets heeft ontvangen, ook niet toen hijzelf geen cent te makke meer had; geen geld, geen dankwoordje. Niets; slechts enkele medailles kon hij uit armoede verkopen. Ook is bekend dat hij een weduwe trouwde met zes kinderen. Theodorus kwam na een goed verlopen reis op haringvangst in een vrolijke bui uit het café. Op de hoek van de straat zag hij een weduwe voor haar winkeltje staan. Zij had zes kinderen waarvan ze de jongste van acht maanden op haar arm droeg. Dorus maakte een praatje met haar en gaf het kind een cent voor zijn spaarpot en zei: "t Zou mij niks verwonderen als ik je vader nog eens werd !" "Ga nou deur" zei de weduwe, maar Dorus wist wat hij wilde. "As 'k de sjouw krijg, kom 'k eens bij je" zei Dorus. De 'sjouw' is de verzekeringspremie die uitgekeerd werd als een schip dat aan de grond zat geholpen werd. Maar het kon vaak jaren duren voordat die uitgekeerd werd. Maar Dorus had geluk. Een week later kreeg hij zijn sjouw, acht en dertig guldens. Met een half flessie pons en een pond allerhande ging hij direct op aanzoek. En werd op zijn drieëntwintigste de tweede vader van zes kinderen, waarvan de oudste zoon al 18 jaar was. Een paar jaar later werd hij Opa. Toen noemde heel Den Helder hem "Opa" en dat is altijd zo gebleven.'

Minstens 500 mensen gered. Misschien waren U en ik er niet geweest zonder de heldenmoed van Dorus.

Noot: Geen idee wat Pons en Allerhande toen betekende... Is Pons misschien jenever?

Als borduurwerk kom ik zijn portret vaak tegen, ook als prent, maar nooit nageschilderd. Waar zich het origineel bevindt van deze prent, is mij niet bekend.

De twee schilderijen met reddingsboot komen uit de collectie van http://www.museumanonymus.nl/