119. L. Hummel

Voorlopig weten we niet veel meer dan dat de schilder L. Hummel heet, ongeveer 15 jaar geleden is overleden, een jaar of 80 oud is geworden en uit Heerlen kwam. Hij zou in de jaren zestig/zeventig een bekend 'naief'' zijn geweest.

De vorige eigenaresse van dit schilderij (zie afbeelding links) is een ver familielid van hem die op het punt staat te emigreren naar India. Gisteren hebben we haar bezocht. In haar woonkamer hing een foto (rechts) van Sai Baba -'Wonderen zijn mijn visitekaartje'-; reden van haar vertrek. Er stonden slechts enkele tuinstoelen in haar vrijwel lege gezinswoning met een geheel bestrate voortuin zonder planten; dat alles in de Noordoostpolder. Haar kinderen zijn uitgevlogen. Nu gaat zij zelf. Ze had ook nog een paar dakdragers voor een Nissan Sunny te koop aangeboden op Marktplaats.

http://www.museumanonymus.nl/ is trots op deze nieuwe aanwinst.

118. die neue linie

In zijn bespreking van het boek ’The Bauhaus At The Newsstand/Das Bauhaus am Kiosk’ (VK, 28 augustus 2009 ‘Boeken’) over het blad ‘die neue linie’ vat Bert Vuijsje de mening van auteur Patrick Rossler samen over de vraag hoe het toch mogelijk is dat de Nazi’s dit moderne blad niets in de weg hebben gelegd. Het blad zou ‘als vijgenblad, een liberaal hangbord zijn ten bewijze van de ‘veelvoudigheid in de gelijkschakeling’ die Goebbels nastreefde.
Ik denk niet dat de Nazi's behoefte hadden aan ‘een vijgenblad’. Wat hier aan de hand is –en Vuijstje spreekt de auteur niet tegen- is niet dat het blad af en toe ‘concessies deed’ om het de machthebbers naar de zin te maken om te kunnen blijven bestaan, maar, wat volgens mij het geval is en waar veel aanhangers van het modenisme nog steeds niet aan willen, dat de kwestie veel gecompliceerder en gevoeliger ligt ten nadele van het ‘modernisme’.
Men wil graag het beeld in stand houden: Hitler en de Nazi’s hielden van neo-classisme (Speer) en we gniffelen om Hitlers eigen niet al te vakkundige aquarelletjes van burgelijke smaak. Daar tegenover staat moderne kunst gesymboliseerd in het heilige Bauhaus.
Toch hoeft men maar enkele feiten in ogenschouw te nemen om dit beeld te laten wankelen: een Bauhausarchitect als Fritz Ertl ontwierp concentratiekamp Auschwitz.
Natuurlijk, kopstukken als Mies van der Rohe (ontwierp ooit een monunument ter nagedachtenis van door Nazi’s-voorlopers vermoorde communisten Rosa Luxemburg en Karl Liebknecht) en Gropius vertrokken naar Amerika maar dat wil niet zeggen dat de twee een ‘goede’ stijl vertegenwoordigen. Ze boden hun diensten eerder aan Hitler aan…
Het is een historisch toeval geweest dat er een scheiding is ontstaan in stijlstromingen en opvattingen over modernisme in relatie tot politieke stroming (nationaal socialisme, communisme, liberalisme); wie zich verdiept, zeker in de toegepaste kunsten, dat ‘modernisme’ in werkelijkheid niet werd verbannen of zelfs omarmd. Het besproken blad is daar een voorbeeld van maar er zijn talloze andere voorbeelden.
Interessanter is dat het inzetten van modernisme en abstraheringen als mogelijkheid werd gezien om ‘te ontmenselijken’; om de Holocaust mogelijk te maken maar OOK om een heilstaat op te bouwen.
Ik zou Bert Vuijsje willen aanraden om Nikos A. Salingaros boek ‘A Theory of Archtecture’ te lezen (Umbau Verlag, ISBN 3-937954-07-4). Deze kwestie komt uitgebreid aan bod, het is ook bron voor dit commentaar zie ook Winfried Nerdinger: Bauhaus-Moderne im Nationalsozialismus. Uitgeverij Prestel,

(een geredigeerde versie van deze blog is als ingezonden brief gepubliceerd in 'de Volkskrant' van zaterdag 5 september 2009)

117. Modern

Als er 1 kunstenaar is geweest wiens naam verbonden was met het woord 'modern', dan is het wel Pablo Picasso; de kunstenaar van de Twintigste Eeuw. Wie echter zijn oeuvre op onderwerp bekijkt moet welhaast vaststellen dat hij helemaal niet met beide benen in zijn tijd stond. In tegendeel, zou ik willen zeggen. Zelfs op de Guernica -overigens in opdracht gemaakt- komt geen vliegtuig of exploderende bom voor. Zo zit het schilderij WEL in mijn geheugen; vrouwen en kinderen vol doodsangst in een decor van brandende, instortende gebouwen en overscherende bommenwerpers, zoeklichten en afweergeschut. Maar behalve die vliegtuigen komen ook die gebouwen niet op het doek voor. Misschien zie je al die dingen die er niet zijn door wat je weet over het schilderij -ik vermoed dat ik niet de enige ben-. Wel zien we een electrische lamp; het enige dat naar deze tijd verwijst.

http://www.museumanonymus.nl/ bezit een Piacosso geschilderd door ene v. C. (zeg maar anoniem) dit schilderij in geborduurde versie (zie illustratie) was te koop op marktplaats. Een nageschilderd bekend schilderij verlegt de aandacht naar het onderwerp; even geen Picasso. De makers lijken zich er totaal niet van bewust te zijn dat het de kunstenaar niet zozeer om het onderwerp zelf maar om de uitvoering gaat. Daar stapt de naschilder of borduurder overheen. Voor de kunstminnaar die hier niets van moet hebben, die valt voor Picasso's talent, kan het bevrijdend werken om toch even stil te staan bij de achtergronden van het onderwerp.
In beide verbeeldingen kijken we naar een triest en vermoeid stel. Artiesten die nog even een glas na een voorstelling geven? Van Picasso is bekend dat hij zichzelf als harlekijn afbeelde. De harlekijn was het symbool voor 19e eeuwse artisticiteit. Het stel aan het tafeltje maakt ook een ietwat bange, geisoleerde indruk; we begeven ons op glad ijs maar dat is lijkt me toch wel de bedoeling van Picasso geweest; als een bezetene met ongelooflijke haast de beschaving vanaf de Grieken nog even dunnetjes over te willen doen en te vervolmaken en eigen te maken. Met de beurscrisis van 1929 was het feest in Parijs voorbij en de harde realiteit was dan men genoeg had van het bohemiene artiestenvolkje; de beschermers, de macenassen, waren blut. Nu zitten daar die twee types in een vijandige, vreemde omgeving; het glas smaakt niet en elke hoop dat er nog iets gaat gebeuren is er uitgezogen; ze hebben alleen elkaar nog maar daar doen ze het niet voor.
Deze Cafe-zitters zeggen voor mij iets anders over Picasso dan Picasso zelf, al gaat het om geduldige borduursteekjes en likjes verf van een niet al te handig gehanteerde kwast.

116. Tovenarij

Al zou het Joodse Bruidje zonder handtastelijke man als enige echte overblijven, Rembrandt was groots. Nu is het natuurlijk niet zo dat er alleen schilderijen bij bosjes afvallen van de lijst 'echte Rembrandts'; er komt soms ook eentje bij of er komt er een terug van afgeschreven.

Ooit stond ik oog in oog met 'de Poolse Ruiter' en samen met mijn gezelschap maakte we de grap dat ie niet echt was. 'Kom op! Rembrandt schilderde toch geen paarden?' erg flauw van ons maar een paar jaar later werd die ruiter ineens afgevoerd van de lijst; dan schrik je wel van je eigen inzicht. Gelukkig kwam het werk weer terug op de lijst maar wel werd na rontgenonderzoek ontdekt dat anderen het doek hadden bewerkt om het 'beter verkoopbaar te maken', het paard is volgens paardenkenners eerder 'een knol dat een Amsterdamse brug moeizaam bestijgt' dan een rashengst van een officier. Dat er zoveel meesterwerken worden afgevoerd bewijst ook dat half Amsterdam kon schilderen als Rembrandt. Ik heb het nooit geprobeerd en waarschijnlijk kan ik het niet maar iemand met enig talent en zeer veel ijver zal toch ver komen. Blijft staan dat hij de grondlegger is van een eigen typische stijl.

Een zeer discutabele beweringen is dat een Rembrandt echt minder van kwaliteit wordt als blijkt dat het geen Rembrandt is. Er is zowel veel voor als tegen te zeggen (Ernst van de Wetering is een voorstander die er diep over heeft nagedacht maar, eerlijk is eerlijk, hij verdient er ook zijn brood mee dus objectief is ie niet -en dat mag-.

Het komt erop neer dat we niet mogen uitvlakken dat we ook met onze hersens kijken; dat telt volgens hem ook mee in die optiek. Zo zou het kunnen, om een vreemde vergelijking te maken, dat je onbewust in een verkeerd bed bent beland en toch denkt dat je thuis naast je eigen partner ligt; dan ben je dus niet vreemd gegaan. Ik denk dat dit standpunt niet iedereen zal overtuigen. Omgekeerd: dus als je DENKT dat het een om een echte Rembrandt gaat IS het een echte.

De redenatie doet me denken aan Don Quichot: die priester die de ridder aan zijn verstand wilde brengen dat hij lijdt aan waandenkbeelden en gelooft in tovenarij. 'Die scheerkom op uw hoofd, waarvan U zegt dat het een gouden helm is.... etc etc' Quichot: ' Zie je nu wel dat het een gouden helm is! Want als u net als ik een gouden helm zou zien, dan steelt U hem, daarom is er hier sprake van tovenarij. Dat U er een scheerkom in ziet bewijst het; tovenarij bestaat wel degelijk en beschermt mij.'

Naar mijn idee zou de priester Don Quichot ook niet hebben kunnen ovetuigen met: 'Probeer die helm dan eens te verkopen voor de prijs van een gouden helm...' Quichot zou de helm voor geen goud hebben willen verkopen; dat is niet des ridders.

Overigens is het denkbaar dat er echte Rembrandts zijn die Rembrandt signeerde met 'Ferdinand Bol.' Zo vreemd gedacht is dat niet want Rembrandt verkocht ook schilderjen van Bol. Kwam een klant de zaak van Van Reijn binnen: 'Zeg Rembrandt, doe mij toch maar liever een Bol.'

Het ene 'Joodse Bruidje' komt uit de collectie van http://www.museumanonymus.nl/ de ander: uit de collectie van Het Rijksmuseum, Amsterdam.

Tovenarij in het spel of niet: de afgebeelde 'Man met de Gouden Helm' goldt lange tijd als een echte Rembrandt. De kleine Poolse garde officier komt uit de Frick collectie was 'adieu' maar is nu door Van de Wetering binnengehaald als verloren zoon.

115. Ondankbaar

Dorus Rijkers (1847-1928), zeeman en mensenredder, werd in de jaren twintig gekozen tot populairste Nederlander.
De fotorealistische prent met de bebaarde man met pijp en zuidwester heeft jarenlang in vele huiskamers gehangen; buiten Den Helder weten weinigen dat het om een persoon met geschiedenis gaat.

Haringvisser Dorus Rijkers heeft op de roeiboten van het NZHRM-reddingstation Nieuwediep vele mensenlevens gered. Het verhaal, zo lezen we op de website vernoemd naar Dorus, gaat dat hij van geen van de drenkelingen ooit iets heeft ontvangen, ook niet toen hijzelf geen cent te makke meer had; geen geld, geen dankwoordje. Niets; slechts enkele medailles kon hij uit armoede verkopen. Ook is bekend dat hij een weduwe trouwde met zes kinderen. Theodorus kwam na een goed verlopen reis op haringvangst in een vrolijke bui uit het café. Op de hoek van de straat zag hij een weduwe voor haar winkeltje staan. Zij had zes kinderen waarvan ze de jongste van acht maanden op haar arm droeg. Dorus maakte een praatje met haar en gaf het kind een cent voor zijn spaarpot en zei: "t Zou mij niks verwonderen als ik je vader nog eens werd !" "Ga nou deur" zei de weduwe, maar Dorus wist wat hij wilde. "As 'k de sjouw krijg, kom 'k eens bij je" zei Dorus. De 'sjouw' is de verzekeringspremie die uitgekeerd werd als een schip dat aan de grond zat geholpen werd. Maar het kon vaak jaren duren voordat die uitgekeerd werd. Maar Dorus had geluk. Een week later kreeg hij zijn sjouw, acht en dertig guldens. Met een half flessie pons en een pond allerhande ging hij direct op aanzoek. En werd op zijn drieëntwintigste de tweede vader van zes kinderen, waarvan de oudste zoon al 18 jaar was. Een paar jaar later werd hij Opa. Toen noemde heel Den Helder hem "Opa" en dat is altijd zo gebleven.'

Minstens 500 mensen gered. Misschien waren U en ik er niet geweest zonder de heldenmoed van Dorus.

Noot: Geen idee wat Pons en Allerhande toen betekende... Is Pons misschien jenever?

Als borduurwerk kom ik zijn portret vaak tegen, ook als prent, maar nooit nageschilderd. Waar zich het origineel bevindt van deze prent, is mij niet bekend.

De twee schilderijen met reddingsboot komen uit de collectie van http://www.museumanonymus.nl/

114. Wraak van Vincent?

Een reproductie van Van Gogh's 'Terrasje bij nacht' was lange tijd, in de jaren zestig en zeventig, de nummer 1 hit in de Nederlandse huiskamer. Er is ooit een documentaire gemaakt (onvindbaar) over mensen die er eentje thuis hebben. Het ging de makers om wat volgens deze mensen de bedoeling van de schilder en de inhoud van dit doek en wat zij er zelf in zagen. De een zag 1 doffe ellende, de ander een warme, menselijke gezelligheid; dat was te verwachten maar toch aardig om bevestigd te krijgen. Goed idee; waard om weer te vertonen of om weer eens uit te zenden.

Uiteraard heeft Vincent er zelf ook iets over gezegd in een brief aan zijn zus Wil maar dat hoef je natuurlijk niet voor zoete koek te slikken; wel enkele feitelijkheden zoals dat hij hier ter plekke in de nacht heeft geschilderd dus zonder tekeningen vooraf en nog meer wetenswaardigs.

In dezelfde brief an zijn zus schrijft hij nog iets, iets van algemenere strekking: 'Wij hebben behoefte aan vrolijkheid en geluk, aan hoop en liefde. Hoe lelijker, ouder, slechter, zieker, armer ik word, des te meer wil ik mij wreken met krachtige, goed gerangschikte, schitterende kleuren."

Of hebben schuilen er achter deze woorden een bedoeling speciaal bedoeld voor zijn zus?

Vreemd dat we deze reproduktie zelden of nooit meer ergens tegenkomen; niet meer aan de wand maar ook niet meer in inboedels.

Reprodukties van bekende schilderijen zijn niet meer in de mode, behalve groot afgebeeld als tentoonstellingsposter. Het moet voor veel museumbezoekers een teleustelling zijn om te zien dat originele werken veel kleiner te zien dan op posters. De gemiddelde afmeting van schilderijen is enorm geexplodeerd; hand in hand met de prijzen, zou ik bijna willen beweren.

112. Vrouw

De Zigeunerin van Frans Hals WORDT VERVOLGD

Links: uit de collectie van het Louvre, Parijs.

Rechts: uit de collectie van http://www.museumanonymus.nl/ MA.0604.013 25 x 22 cm, geschilderd op paneel. collectie museum anonymus gesigneerd: Henk Kok

111. Henk Sprenger

Een opvallende ontdekking (2006) in een kringloopwinkel in Zeist: een tekening die we maar voor het gemak 'abstract' hebben genoemd maar dat feitelijk niet is. Deze bladvullende tekening met visachtig figuurtjes is hoogst waarschijnlijk van dezelfde hand als de tekenaar van stripheld Piloot Storm (onder afgebeeld); Henk Sprenger (3 januari 1919 te Oostknollendam en overleden 29 december 2005). Of zijn sterfdatum en het binnen een jaar belanden van een goed ingelijste tekening in een kringloopwinkel met elkaar te maken hebben weet ik niet. Sprenger was ook geestelijk vader van 'Kick Wilstra, de wonder midvoor'

WORDT VERVOLGD

Is H.J.M. Sprenger wel dezelfde als Henk Sprenger?

Bron: Piloot Storm verscheen voor het eerst in Tom Poes weekblad, eerst als ballonstrip en later als tekststrip. In eerste instantie was hij vlieger en in een latere jaren ruimtevaarder.
Arend Storm de ruimtevaarder in de gelijknamige strip van Henk Sprenger, is een verhaal zonder begin of eind dat enkele jaren dag in dag uit in voornamelijk provinciale kranten is verschenen. Het verhaal speelt op een vreemd planeet, Veleron geheten, waar futuristische steden voorkomen naaste een pre-historisch landschap bevolkt door vreemdsoortige monsters als de Yadons. Ook hier moet de blondgelokte held de strijd aanbinden met de machten van het kwaad. Ondanks de geavanceerde technologie worden de beslissende duels op het zwaard uitgevochten. Het is Flash Gordon op zijn Hollands.
Het verijldelde complot.
In het eerste deel maken we kennis met Piloot Storm, Hollander van geboorte. Arend Storm was één der succesvolste jachtvliegers van de Amerikaanse luchtmacht.

110. Lezende vrouw II

Hier zien we Marilyn Monroe gefotografeerd door Eve Arnold (Philladelphia, 1912) in 1955. Marilyn is hier 29 jaar oud en leest 'Ulysses' van James Joyce; de meest gebiografeerde vrouw leest het invloedrijkste boek van de Twintigste Eeuw. En: ze heeft het bijna uit. Dat kunnen weinigen haar nazeggen.

Eve Arnold had een bijzonder vertrouwelijk band met Marilyn opgebouwd, volgens de uitgever van haar fotoboek. Zien wij hier nog iets van de Norma Jeane Mortenson; zoals zij lange tijd heette?

Eve Arnold (ze was 14 jaar ouder dan Marilyn en leeft nog steeds) heet eigenlijk Sklarsky van achteren.... voor het gemak, roem of een nieuwe identiteit kozen veel Amerikanen voor een nieuwe naam. (Er zijn Amerikanen die voor Chinezen werken en zich bijvoorbeeld Ling laten noemen; dat kan ook).

Bij Marilyn Manroe is er iets meer aan de hand. Er zijn meer dan 50 (!) biografieen over haar geschreven (serieuze en minder serieuze). Vrijwel elke biograaf beloofde de 'echte' Marilyn te beschrijven zoals ze was. Maar daar is (zo blijkt) geen beginnen aan. Hoe kunnen we weten wie we zijn? Een mens verandert voortdurend (er schijnt niet iets te bestaan als een oer-ik diep van binnen) en misschien goed nieuws voor ieder die uitgekeken is op zichzelf: het schijnt mogelijk te zijn om zo sterk op je gewenste imago te lijken dat je -met enig doorzettingsvermogen en andere hebbelijkheden- een nieuw persoon kan worden.

Maar als je mij vraagt: wie zien we hier? Dan zeg ik op mijn beurt: de echte Marilyn zoals zij werkelijk was. (overigens: hier hoeft ze niet stil te zitten dankzij de snelle sluitertijden van de moderne camera)

En: was ze werkelijk zo ver gevorderd in het boek of doet ze voor de foto alsof? Ben ik een achterdochtig cynicus of te realistisch dat ik daar op let en dat dan hardop denk?

109. Lezende vrouw

De lezende vrouw (onder) is meer dan alleen een kopie van de lezende vrouw van August Renoir. Het stukje bont is kapsel geworden en de achtergrond en haar figuur zet zich verder over meer ruimte voort.

Vanaf de 15e eeuw is er geen schilder geweest of hij/zij heeft wel een lezende vrouw geschilderd. Er is zelfs een aardige verzameling te vinden met uitsluitend lezende vrouwen in de kunst... (zie link)

'Vrouwen die lezen zijn gevaarlijk! De lezende vrouw fascineerde kunstenaars in alle tijden. Afbeeldingen van lezende vrouwen hebben wellicht daardoor een bijzondere schoonheid, charme en expressiviteit.'

Dat is natuurlijk grote flauwekul. Een lezende vrouw zit stil; dat is alles.

http://www.boekgrrls.nl/BgDiversen/Onderwerpen/lezende_vrouwen.htm

Lezende vrouw Renoir: uit de collectie van

Lezende vrouw anoniem: uit de collectie van http://www.museumanonymus.nl/

107. Zoete inval

Voorlopig heb ik de foto niet kunnen vinden die gebruikt moet zijn geweest om dit portret van Prins Charles te kunnen maken. Charles met baard komt uit de collectie van Jet Violier; in bruikleen bij http://www.museumanonymus.nl/.
Charles was hier 34 jaar oud. Hij speelde gitaar en ook daarvan heb ik geen foto kunnen vinden. Charles staat vooral bekend als plijtbezorger voor gedegen, traditionele architectuur. Met zijn conservatieve voorkeur heeft hij een trend gezet die we vandaag de dag terugvinden in Nederland als progressief. Wat tot voor kort door kenners kitsch werd genoemd is nu gewild en algemeen geaccepteerd; er is geen houden meer aan.

Het leggen van een verband tussen het dragen van een baard en de sociale betekenis ervan is een heidens karwei. Zelfs de baard van Charles gezien in het licht van deze tijd -1975- zegt niet veel als statement. Misschien gewoon omdat hij het mooi vond; dat is ook een statement.

In Charles ideale woonomgeving 'Poundbury' -het gaat hier om zowel een statement als mooi- is het gebruik dat men de prins te allen tijde moet binnenlaten mocht hij aankloppen. Of dat bij wet geregeld is weet ik niet. Er staat overigens een huis te koop in Poundbury, Dorchester, Dorset; in prijs gezakt van 299.995 voor 289.000 pond sterling. (zie foto).

Architect Leon Krier (1946), geboren in Luxemburg, de man achter Poundbury kan wat mij betreft wel de Corbusier van de 21ste eeuw genoemd worden. 'Het publiek houdt nou eenmaal niet van moderne architectuur.'

MA.0902.052 30x25 cm. geschilderd op linnencollectie Jet ViolierAmsterdam. Ongesigneerd 'Prince Charles May 1975'

106. Altijd hetzelfde liedje

De aanblik van deze tekening, onmiskenbaar gemaakt ergens in de jaren dertig, doet jong en oud natuurlijk meteen denken aan 'Underneath the arches...' een liedje geschreven in 1931 door Reg Connelly en Bud Flanagan.

http://www.youtube.com/watch?v=W_TGPYYqdzM

Het Engelse kunstenaarsduo Gilbert and George, sprekend Victor en Rolf, is er als zingend sculptuur beroemd mee geworden.

Zo kan je via een omweg weer bij hetzelfde liedje uitkomen.

Gilbert and George zingen en dansen: http://www.youtube.com/watch?v=X7Wbl3qv5oI

Underneath the Arches

I dream my dreams away.

Underneath the arches,

On cobblestones I lay.

Ev'ry night you'll find me,

Tired out and worn.

Happy when the daylight comes creeping,

Heralding the dawn.

Sleeping when it's raining,

And sleeping when it's fine,

I hear the trains rattling by above.

Pavement is my pillow,

No matter where I stray.

Underneath the Arches

I dream my dreams away.

tekening uit de collectie van http://www.museumanonymus.nl/

Klik op afbeelding voor vergroting.

105. Typical Dutch: Heerlijk Helder

Dit is ongetwijfeld een van de topstukken in de tentoonstelling 'Typical Dutch' te zien: http://www.museumanonymus.nl/

De afmeting 40 x 80 cm. mag voor die periode (begin jaren '70) in de wereld der oprechte schilderamateurs groot genoemd worden.

Jaren geleden moest ik niets van al die geschilderde molentjes hebben en gaf ik de voorkeur aan ander soortige naieve- en outsider kunst.

Maar het ene molentje is de andere niet. Dit schilderij geeft een samenhangend totaalbeeld waarvan niet snel een tweede is te vinden. De schilder zet een ware constructie van eenheid voor gevat in een sterke compositie ondersteund door een helder kleurgebruik en een adequaat licht donker verdeling. Daar gooit iemand een emmer water leeg bij een plee met open deur precies in de schaduw zodat het plenzende water goed uitkomt. Weer fris en heerlijk helder! Alles mag gezien worden, alles onder controle: hier gebeurt niets geheimzinnigs. Nee, aan ons zal het niet liggen, lijkt de scene uit te drukken. Het is de 'Klarheit' zoals de Duitser zo mooi zeggen en zij vinden ons woord 'schoon' (mooi) zo'n interessante dubbele betekenis hebben met 'schoon' (fris gewassen).

Hoewel, het is niet alles goud dat er blinkt: vandaag werd bekend gemaakt dat de Nederlandse parkeerplaatsen langs de snelwegen tot de vuilste van Europa behoren. Alleen de Italianen maken hun autostop in een nog grotere smeerboel.

Een van de aardigste bijdragen aan de vaderlandse hedendaagse kunst werd geleverd door Job Koelewijn (Spakenburg 1962). Uit zijn geboortedorp heeft hij voor zijn eindexamen een groep vrouwen (inclusief moeder) in klederdracht de ramen van de Rietveld Academie in Amsterdam laten lappen. Het was zijn eerste en misschien wel beste act want hoe moest Koelewijn verder? Ik zie voor de schilder van het hier afgebeelde schilderij wel mogelijkheden om voort te gaan. De schilder heet A. v.d. Velde; het werk is gedateerd 1972. Informatie over deze 'anonieme' schilders is van harte welkom.

uit de collectie van http://www.museumanonymus.nl/

Klik op afbeeding voor vergroting

104. Vooruitziende blik

De laatste pagina in de geschiedenis geeft doorgaans alle ruimte aan gebeurtenissen die enkele decennia later al weer vergeten zijn. Hoe dichter bij het heden hoe subjectiever de geschiedschrijving; dat is bekend. Hoewel kunstgeschiedenis nauwelijks verwant is aan algemene geschiedenis (althans, dat kan je opmaken uit relevante literatuur) lijdt ook de kunst aan vergeten figuren die breed worden uitgemeten op de laatste pagina alsof het een nieuwe Rembrandt betreft.
Opvallend is echter dat er vrijwel geen enkele naam afvalt of bijkomt op de lijst klassieke modernen (van Van Gogh tot Picasso; 1880 tot 1940). Er bestaat zelfs een boodschappenlijstje vooroorlogse modernen samengesteld door Marcel Duchamp voor Peggy Guggenheim; zij maakte nog net op tijd een rondje -vlak voor de Duitsers Parijs binnenvielen- langs de ateliers (overigens behoorde Peggy tot de arme tak van de familie (haar ooms waren vele malen rijker dan haar vader) en moest zij het doen met nog geen half miljoen dollar erfenis; daar kon je veel van kopen destijds want moderne kunst was zeer goedkoop). Al deze aangekochte kunstwerken met bijbehorende namen, zijn vrijwel zonder uitzondering nog altijd vaste prik en verplichte kost. Vreemd dat er vrijwel geen naam meer bijgekomen is maar ook dat niemand is afgevallen; waren er geen andere kunstenaars, had Duchamp een feilloos beoordelingsvermogen of is de kunstwereld lui of is het wel zo makkelijk en overzichtelijk zoals het is?
De beste manier om goede zaken te doen met kunst is een voorkeurlijst samente stellen uit favoriete namen opgegeven door een jonge generatie kunstenaars (onder de twintig) want tegen de tijd dat zij de leeftijd hebben om te kopen, rond 40, 50 jarige leeftijd (of hun leeftijdgenoten) bieden ze (Christies, Sotheby's -als ze dan nog bestaan-) op 'bijgezette en erkende nostalgie'. Tenminste, zo ging het de afgelopen eeuw.
De collectie van http://www.museumanonymus.nl/ kan in dit spel geen rol spelen. Markt heeft alles te maken met vraag en aanbod en anonieme kunst is weliswaar uniek maar toch onoverzichtelijk in het aanbod. Naar kunst die alleen maar goed is zonder waarde komt misschien veel vraag. Er zijn geen Duchampen meer die lijsten maken.

103. Dozijn Idylle

Uit het vorige stukje (102) zou men kunnen opmaken dat alleen rechtlijnige presentaties -met 1 druk op de knop- mogelijk zijn. Het tegendeel is ook mogelijk; met fantasie, een persoonlijke zoektocht en gevoel voor verhoudingen, valt ook een abstract begrip te verbeelden. De serie van twaalf schilderijen uit eigen collectie 'Idylle' is samengesteld door Paula Koopman, is daar een sterk voorbeeld van. (zie ook: http://www.museumanonymus.nl/series.php

(klik op afbeelding voor vergroting)

102. Op onderwerp

'Aan stijl doen we niet...' nee, http://www.museumanonymus.nl/ is vooral geinteresseerd in WAT mensen schilderen en de intentie waarmee. Op onderwerp tentoonstellen -eerder dit jaar- is zeer goed bevallen. De onderwerpen waren 'molens', boerderijen, bouwwerken, bergen, water, boten, dieren, stillevens, bos en mensen (mannen, vrouwen en kinderen gescheiden van elkaar). Bij de mannen kon worden uitgelicht, te opvallend om te negeren, een serie clowns, en bij de vrouwen een serie ballerina's. Wat zegt het dat juist die twee zo goed vertegenwoordigd zijn dat er een verdere onderverdeling te maken viel? Toch een kwestie van aanbod maar ook een beetje een kwestie van afdank.

101. Van Aap tot Zwart

Naast een chronologische volgorde van verwerving, nogal ongebruikelijk in de museumwereld, heeft http://www.museumanonymus.nl/ een manier om schilderijen uit de collectie te zoeken op onderwerp. Op dit moment zijn er 496 zoekwoorden. We maken geen verschil tussen hoofd- en bijzaken. Links is 'aap' natuurlijk het meest dominant en rechts 'roos'. Toch kan deze roos tevoorschijnkomen onder 'bloem', 'vaas' en 'zwart' dus. Deze aap komt ook tevoorschijn bij 'blauw', 'boom', 'dieren', 'bergen', 'groen', 'wolk' en 'tent'.

100. Tentoonstellen

Het boek 'De kunst van het ophangen' is veel te theoretisch en biedt weinig houvast wat betreft bevestigingsmanieren; er komt meer bij kijken dan alleen een spijker in de muur en hup ergens aanhaken. Op de foto links is het de technische dienst van het museum geweest die de klus naar eigen inzichten keurig heeft geklaard. Men heeft een enorme inspanning verricht door alle werken stuk voor stuk te beoordelen en de nodige bevestigingstechnieken toegepast.

Rechts zien we een opstelling verzorgd door ons zelf. Er mochten geen gaten in de wand komen; dat was een vereiste. Wel mochten er kleine gaatjes in de wand van nietjes; die schilder je na afloop gewoon weer dicht. Het http://www.museumanonymus.nl/ heeft nu de hele collectie voorzien van klitteband; van kleine werkjes op hardboard tot grote schilderijen. Op de wand hoeft alleen nog maar een klein stukje klitteband te worden geniet; het werk zeer snel, waterpas en praktisch. 500 schilderijen werden door anderhalve man in anderhalve dag opgehangen (exclusief denkwerk en pauzes).

98. Modern en toch gezellig

Deze bescheiden villa heeft een naam: JUAN en is zeker geen vakantiehuis. Het is op deze afbeelding niet te lezen maar neem van mij aan dat er boven de in smeedijzer hangende plant aan de witte gevel, een houten blankgelakte plank is bevestigd met de vier uitgebeitelde letters. Ik ken die borden. Je ziet ze ook in de pleziervaart. Ook als extraatje bij dit huis: een zonnewijzer en een regenton. Dit soort na-oorlogse (WOII) huizen verdwijnen langzamerhand uit ons straatbeeld. Meestal staan ze op dure grond, mooie lokaties. Ze zijn met weinig middelen gebouwd. De bewoners zijn meestal bejaard evenals hun hang naar eenvoudige gezelligheid.
Kopers zijn meestal belust op de grond. Zo'n huis is zo weg te stampen in een flinke container. Er voor in de plaats komt meestal een jaren dertig retro huis, liefst rietgedekt. Vroeger stond een rieten dak voor armoe: die tijden zijn voorbij.
Ik vraag me bij een schilderijen als deze soms af of ze zijn gemaakt door de bewoners zelf. Vaak staat er een naam en adres op de achterkant. Bij deze niet dus moeten we het met 'Juan' doen. Maar of het huis in Oosterbeek, Rozendaal of Bergen heeft gestaan (of nog staat) zal altijd een raadsel blijven tenzij iemand zich meldt met de nodige informatie -maar dat gebeurt zelden of nooit-.

96. Forgotten Master

Och jeetje, wat kijkt Errol zielig uit zijn ogen. Errol is zonder twijfel geschilderd naar een foto want hoe gehoorzaam honden ook moge zijn, ze gaan echt niet zitten poseren. Errol is geschilderd in 1992 door J.W. de Weerd. Op het spieraam staat naast de naam Errol ook nog 'Nathaly'. Of zou de hond Nathaly heten; maar wie is dan Errol? Het lukt de mens niet om computers te maken die een man van een vrouw kunnen onderscheiden (om 'dag mevrouw' of 'dag meneer' te kunnen zeggen bijvoorbeeld) terwijl mensen dat zelf vrijwel feilloos kunnen. Maar mensen zien geen verschil tussen een reu of een teef. Tenminste: niet aan een portret. Ik hou het op Errol; een reu in de kracht van zijn leven.
Errol is vast en zeker vernoemd naar Errol Flynn
en niet naar Errol Zimmerman want die is een bokser op Curacao en deze Errol is een Duitse Herder. Errol Flynn zou in WOII voor Duitsland hebben gespioneerd vertelde mij Faunus von Harenberg (eerdere blog) hij was zoon van een diplomaat met Duitse roots in Batavia in Nederlands Indie (het huidige Djarkarta, Indonesie) die voor Nederland koos. Faunus was een groot fan van Errol Flynn; Flynn leidde een turbulent leven met pieken en dalen maar ik heb voorlopig weinig kunnen vinden over zijn geheime leven als spion; wel dat hij in de gaten werd gehouden door de Amerikaanse geheime dienst. Maar dat zegt weinig. Iedereen hield hem in de gaten; mannen en vrouwen (en dat was wederzijds).

Errol de hond komt overigens uit een kringloopwinkel ergens in het Oosten des lands. Hij stond te koop in een bak tussen een poster met een peuter in een bloempot en een Chagall (Gerard Reve: 'Liever geen kunst dan een Chagall')

Nu heeft Errol een tehuis gevonden in http://www.museumanonymus.nl/. Home of Anonymous Art and the forgotten Master.

93. Op visite voor Pe Hawinkels en Herman Brood

Vanwege te verrichten onderzoek voor een documentaire over Herman Brood was ik op visite -en dat ligt niet voor de hand- in Zuid Limburg. Het leek me een goed idee om twee personages in de film naar voren te schuiven die van doorslaggevend belang waren voor Brood's artistieke produktie. Het onderwerp zelf zou nauwelijks in beeld komen wegens overbekendheid. Uiteindelijk is het plan mislukt, ging de film toch weer helemaal over Herman en kon ik mezelf afvoeren van de aftiteling. Herman als baby, kleuter en peuter, zijn onbekende zoon, zijn liefdevolle moeder, drinkende vader en natuurlijk zijn beste vriend Bart Chabot tot zijn laatste sprong naar de dood en al dat soort stuf was niet de (mijn) bedoeling. Het enige wat zo'n beetje overeind bleef was de titel 'Get Lost -a star like me-', een songtekst die Brood WEL zelf schreef over zijn relatie met Pe Hawinkels; maar de betekenis van dat nummer kwam niet aan bod net als de betekenis van Hawinkels voor Brood. Misschien wel, muzikaal gezien, het aardigste nummer uit een tamelijk middelmatig oeuvre.

Een van die relatief onbekende figuren op de achtergrond was dus die Pe Hawinkels. In kleine kring was al bekend dat Hawinkels tekstleverancier was van hoog niveau en dus van de sterkste Broodsongs. Uiteraard staat zijn naam natuurlijk gewoon op de hoes -en op Street zelfs prominent en dominant op een foto naast Herman-. Naast Hawinkels als ware broodschrijver zou kunstenaar Dick van der Meijden een belangrijke plaats innemen omdat hij niet alleen de maker was van de bekende 'mooiste hoes in de van Nederlandse pop-muziek' maar ook de man die Brood op weg hielp,van tips voorzag en menig schilderkunstige klus klaarde die voor Brood een beetje te moeilijk was. (achtergronden en realistische elementen).
Maar nu Hawinkels: ik was op visite bij een zus van Pe, Mia Hawinkels. In de tijd dat Brood roem vergaarde en haar broer in razend tempo schreef voor allerlei opdrachtgevers (vertalingen, kritieken etc) werkte zij in een deftige modezaak in Heerlen. Bij V&D kon zij een beter salaris krijgen en dus stapte zij over naar het warenhuis. Haar broer stapte in die tijd over van Jazz naar Pop; er valt een parallel te trekken.
Toen ik bij haar thuis een kijkje kwam nemen zat ik al snel met de familiealbums (veel broers en zusters) op schoot. Ik zag daar een kleine Pe van twee jar oud (toen de kleinste in een rij van zes kinderen) in het jaar 1944 voor een ingekwartierde Engelse soldaat in de achtertuin van zijn ouderlijk huis in Hoensbroek.

Mia stopte een casettebandje met een radiointerview in een casettedeck waarover zij tussen neus en lippen meedeelde dat het apparaat gekocht was met geld van 1 jaar rechten die zij had geerfd van haar broer. Hoe zit het eigenlijk met 'Saturday Night?', wie was de ware auteur? Brood, zoals de hoes vermeldt?
Mia Hawinkels herinnert zich nog levendig hoe Pe het met haar over zijn nieuwste nummers sprak. Zijn songteksten zouden een grote hit worden voorspelde Pe. Kort voordat de bekende elpee Shpritsz uitkwam stierf Pe echter, waarschijnlijk aan een hartaanval, op 21 augustus 1977, de dag dat Elvis stierf. Toch vermeldt zijn grafsteen een latere sterfdatum. 'Dat was op verzoek van zijn moeder, die vond het een akelig idee dat het een week duurde voordat hij werd gevonden in zijn werkkamer.'

Saturday Night

The neon light, of the "Open all night",

Was just in time replaced by

The magic appearance of a new day-while

A melancholic Reno was crawling on his back

Just in front of the supermarket door-way, child

Hey girl, on a cold summernight

As we stood on the corner,

As a man passed by and asked us

What we were doing, what we need

As he pointed his big fat finger

To the people hangin’ round at the corner

Of the - other side of street

Oh well

Doin' nothing, just hanging around

What do you mean doin' nothing, Sir

So we had to hit him to the ground

Doin' nothing just hanging around

His head all busted

Lookin' just a little too wise child

I just can't wait

I just can't wait for saturday night

'Saturday Night' is inderdaad een typische Pe tekst. Leg alle Hawinkelteksten naast alle Broodteksten dan zie je het zelf. Handige jongen, die Brood. Later zou hij in verschillende interviews verklaren dat hij een bolle boos was op het gymnasium (o.a. bij Theo van Gogh en Tom Egberts) maar hij werd nooit tegengesproken; in werkelijkheid kwam hij niet veder dan 3 jaar HBS en bleef hij twee keer zitten. Brood kroop graag in de huid van een ander; dat was zijn grootste talent. 'Maak je reputatie schaamteloos waar.' raadde Pe hem aan ten koste van zijn eigen erfenis.

Hawinkels had in 1973 voor hij de teksten Shpritzs schreef, een reis per auto door de VS gemaakt met Ad Kooyman die hem herinnert als iemand met een liefde voor de 'live fast die young'-types. Brood was er zo eentje, maar vergat jong te sterven en zelf was hij er eentje die jong stierf zonder dat te willen. Hij was trouwens gek op zijn NSU 80 met revolutionaire wankelmoter.

P.S Hoes Shpritsz is geschilderd (of beter: gespoten) door Dick van der Meijden. De ontwerptekeningen zijn gemaakt door Sylvia Wiggers, studente aan de modeafdeling van de Arnhemse kunstacademie. De foto die Van der Meijden gebruikte, is op verzoek gemaakt door Anton Corbijn met een tekening/ontwerpschets als voorbeeld)

92. Meest en minst gewild

Het Russische kunstenaarsduo Komar en Melamid hebben ooit aan de hand van een enquete in verschillende landen uitgezocht wat de bevolking als gemiddelde zou kiezen als hun ideaal schilderij. Ze vroegen naar van alles en nog wat en maakten aan de hand van die uitkomsten een schilderij.

Het Nederlandse volk zou als enige ter wereld hebben gekozen voor een abstract werk; als minst gewilde schilderij kwam er een interieur met gekruisde Christus en poes in vensterbank uit de bus (beetje Bonnard).
http://www.museumanonymus.nl/ heeft sterke twijfels aan de uitkomst van hun onderzoek. De voorkeur van Nederlander ligt dichter bij het herfstige landschap met herten in een meer (voorkeur der Amerikanen) dan bij het overvloeiende rood blauw, geel en groen.

We trekken conclusies aan de hand van alle mogelijke afbeeldingen te vinden in inboedels. Het zou kunnen dat Komar gelijk gaat krijgen over een aantal jaren. Toch denken wij dat er iets uit de bus komt rollen dat het midden houdt tussen een Herman Brood en een uitvergrootte bloem zoals Ikea verkoopt.

Opvallend is de gelijkenis, qua kleur en opbouw, van deze Brood met de uitkomst van Komar en Melamid; dat hebben ze goed gezien.

Komar and Melamid (Vitaly Komar, 1943 en Alexander Melamid, 1945). 'We are not just an artist, we are a movement.'

84. Wie was Jacques Kraewinkels?

Hij signeerde met 'Kraboetiek' en maakte schitterende tekeningen. Op een Waalse rommelmarkt vond http://www.museumanonymus.nl/ drie tekeningen van deze (waarschijnlijk) Vlaming. De tekeningen zijn ingelijst gefotografeerd (vandaar de matige kwaliteit met spiegeling) zonder de van titels voorziene passepartouts: 'Daarbij die molen' (1989, 24 x 34 cm), 'Het hoeveke met de boom' (1999, 30 x 40 cm) en 'De zonnebloem geeft levensvreugde' (1993, 30 x 45 cm). Zowel de naam Jacques Kraewinkels als Krabotiek (zoals vermeld op de achterkant) valt voorzover na te gaan, als kunstenaar (of gewoon als mens) niet te achterhalen. Hij heeft vermoedelijk wel ooit geexposeerd want er zitten nummers op de achterkant geplakt. 'Kraboetiek' mag gerust een ontdekking genoemd worden. Door toeval vond het museum er drie bijelkaar met de mogelijk op uitbreiding via de verkoper die overigens wist te melden dat hij rond het jaar 2000 was gestorven, hij zou ongeveer 80 jaar zijn geworden. Deze voorlopig half anonieme figuur zal straks als 'vergeten meester' een plaats krijgen in Museum Zondag en zal dus het Museum Anonymus verlaten. Hopelijk zijn we binnenkort in staat meer tekeningen van hem te bemachtigen en komen we meer over deze oprechte amateur (daar ziet het wel naar uit) te weten.